تعویض مفصل زانو که به آن آرتروپلاستی زانو Knee arthroplasty هم میگویند نوعی جراحی است که با استفاده از آن سطح مفصلی استخوان های ران و ساق در مفصل زانو را با یک سطح مصنوعی جایگزین میکنند.
مهمترین هدف تعویض مفصل زانو از بین بردن دردی است که در زانو براثر ساییدگی و آرتروز، روماتیسم و یا تخریب سطح مفصلی ایجاد شده است. بدست آوردن دامنه حرکتی مطلوب در مفصل زانو و اصلاح تغییر شکل های ایجاد شده در زانو از دیگر بکار گیری مفصل مصنوعی زانو است.
کمک متخصص فیزیوتراپی قبل و بعد از جراحی
قبل از جراحی (آمادگی پیش از عمل)
هر چه شرایط بیمار پیش از جراحی زانو بهتر باشد، نتایج تعویض مفصل، به ویژه در کوتاه مدت، بهتر خواهد بود. متخصص فیزیوتراپی تعویض مفصل زانو پیش از جراحی تمرین‌هایی را به بیمار آموزش می‌دهد و نحوه راه رفتن به کمک وسایل مخصوص را جهت آمادگی پس از عمل با وی تمرین می‌کند. همچنین متخصص بیمار را از احتیاط‌های لازم پس از عمل تعویض مفصل زانو و تغییراتی آگاه می‌کند که باید به منظور جلوگیری از بروز آسیب دیدگی در خانه ایجاد کند.
توصیه های زیر می تواند به راحتی بیشتر شما در خانه پس از مرخصی از بیمارستان و نگهداری از زخم و بهبودی شما کمک کند :
چیدمان وسایل خانه را به نحوی تغییر دهید که بتوانید به رحتی با عصا یا واکر در خانه راه بروید.
یک صندلی بسیار راحت برای خود در نظر بگیرید که نشیمنگاه آن کمی بالا باشد و جلوی آن یک زیر پایی قرار دهید تا کمی پای شما هنگام نشستن روی صندلی بالا قرار گیرد.
یک صندلی مخصوص دوش گرفتن تهیه کنید و همچنین در دستشویی یک توالت فرنگی داشته باشید که ارتفاع آن کمی بیشتر از حد معمول است.
وسایلی که به طور معمول به آن ها نیاز پیدا می کنید ، نزدیک و در دسترس خود قرار دهید.
محل زخم را خشک و تمیز نگه دارید.
تا زمان توصیه شده توسط پزشک دوش نگیرید.
در صورت مشاهده قرمزی اطراف زخم و یا ترشح مایعات از آن حتما به پزشک خود اطلاع دهید چرا که این علائم می تواند نشان دهنده عفونت باشد.
میزان کم یا متوسطی از ورم برای ۳ تا ۶ ماه پس از جراحی عادی است . برای کاهش تورم زانو ، زانوی خود را بالا قرار دهید و روی آن یخ بگذارید. پوشیدن جوراب های فشاری مخصوص نیز می تواند به کاهش ورم زانو کمک کند. در صورت تورم بسیار شدید زانو یا افزایش تورم به پزشک خود اطلاع دهید چرا که این علائم میتواند نشان دهنده تشکیل شدن لخته های خون باشد.
تمامی دارو ها را دقیقا طبق تجویز پزشک مصرف کنید.
سعی کنید به میزان زیاد بنوشید اما قهوه کمتر مصرف کنید . سعی کنید به نحوی غذا بخورید که اضافه وزن پیدا نکنید چرا که از وارد شدن فشار بیشتر بر روی زانوی خود جلوگیری کنید.
خوابیدن به پشت ، بر روی شکم یا پهلو ها هیچ مانعی ندارد و ایمن است.
بلافاصله پس از جراحی
بیمار پس از جراحی تعویض مفصل زانو باید ۲ تا ۳ روز در بیمارستان بستری شود. چنانچه بیمار به عارضه‌های دیگری مانند دیابت یا ناراحتی قلبی مبتلا باشد، باید چند روز بیشتر در بیمارستان تحت نظر باشد.
به اکثر بیماران گفته می‌شود تا زمان ایستادن حداکثر وزن ممکنی را که باعث ناراحتی نمی‌شود بر روی پایی بیاندازند که جراحی شده است. متخصص فیزیوتراپی هنگام بستری بودن بیمار اقدام‌های زیر را انجام می‌دهد:
- آموزش شیوه راه رفتن با واکر یا چوب زیر بغل
- آموزش شیوه ایمن نشستن و برخاستن از روی صندلی و بالا و پایین رفتن از تخت خواب
- کمک کردن به ادامه انجام تمرین‌های تقویت و انعطاف‌پذیری آموزش داده شده پیش از جراحی
نکته مهم در دوران پس از جراحی، کنترل ورم زانو و مواظبت از زخم یا جای برش است. متخصص فیزیوتراپی معمولاً از تحریک الکتریکی بهره می‌گیرد که در آن الکترودها به منظور تحریک عصب‌های اطراف زانو روی پوست قرار داده می‌شود تا درد و ورم کاهش یابد و التیام سریعتر انجام شود.
متخصص فیزیوتراپی از کمپرس سرد نیز برای کاهش ورم زانو استفاده می‌کند و از بیمار می‌خواهد تا جوراب‌های محافظ مخصوص به پا کند.
دوران بهبود
توانبخشی مناسب نقش مهمی را در بهبود پس از عمل تعویض مفصل زانو ایفا می‌کند. متخصص فیزیوتراپی به بیمار کمک می‌کند تا هر چه زودتر بخش اعظم دامنه حرکتی زانو را بازیابد. بیمار در این مرحله احتمالا‌ً میتواند به کمک عصا یا یک چوب زیر بغل راه برود.
متخصص فیزیوتراپی به بیمار کمک می‌کند تا هر چه سریعتر بتواند فعالیت معمول روزانه خود را از سربگیرد و از زانوی جدید بهتر و بیشتر از زانوی قبلی استفاده کند. این متخصص با توجه به شرایط بیمار تمرین‌های دامنه حرکتی و حرکت‌های پیشرونده تقویت عضلات، تمرین‌های افزایش تعادل و هوشیاری بدن را به وی آموزش می‌دهد و آموزش‌های لازم را با در نظر گرفتن برنامه فعالیت منحصر به فرد هر بیمار ارائه می‌دهد.
مفصل زانو و پایین پا ظرف ۳ ماه پس از جراحی هر از گاه ورم می‌کند. با پوشیدن جوراب‌های مخصوص، قرار دادن کمپرس سرد و گذاشتن پایین پا روی بالشت زمان نشستن یا دراز کشیدن می‌توان شدت ورم را کاهش داد.
تمرین‌های دامنه حرکت: ورم و درد باعث می‌شود تا بیمار زانو را کمتر حرکت دهد. متخصص فیزیوتراپی تمرین‌های ایمن و کارآمدی را برای بازیابی دامنه حرکتی به بیمار آموزش می‌دهد تا وی بتواند فعالیت‌های روزانه را به راحتی انجام دهد.
تمرین‌های تقویتی: ضعف عضله‌های ران و پایین پا استفاده از عصا را هنگام راه رفتن ضروری می‌سازد. متخصص فیزیوتراپی تمرین‌های تقویتی مناسب را تعیین می‌کند تا بیمار دیگر برای راه رفتن نیاز به عصا نداشته باشد.
آموزش تعادل و هوشیاری بدن: تمرین‌های آموزشی خاص به عضله‌ها کمک می‌کند تا واکنش نشان دادن به تغییرات محیط اطراف، برای مثال راه رفتن روی سطوح ناهموار یا صخره‌ای، را فرابگیرند. هنگامی که بیمار بتواند تمام وزن را بدون بروز درد روی زانو بیاندازد، متخصص فیزیوتراپی گاهی تمرین‌های چالاکی (تمرین‌هایی که با چرخش، تغییر جهت، شروع و توقف سریع، بیمار را وادار به سریعتر انجام دادن تمرین می‌کند) و نیز فعالیت‌هایی را در برنامه توانبخشی می‌گنجاند که بیمار در آنها با استفاده از تخته تعادل، کنترل زانو و تعادل را تمرین می‌کند. برنامه تمرینی بر مبنای معاینه زانو توسط متخصص فیزیوتراپی و بر اساس اهداف، میزان فعالیت و سلامت عمومی بیمار طراحی می‌شود.
آموزش عملکردی: هرگاه بیمار بتواند بدون درد و به راحتی راه برود، متخصص فیزیوتراپی فعالیت‌هایی را به برنامه اضافه می‌کند که بیمار پیش از محدودیت ناشی از زانو درد عادت به انجام آنها داشته است. عملکردهایی اجتماعی مانند رد شدن از خیابان شلوغ یا استفاده از پله برقی از چنین فعالیت‌هایی محسوب می‌شود. این برنامه بر اساس معاینه زانو توسط متخصص فیزیوتراپی و بر مبنای اهداف، میزان فعالیت و سلامت عمومی بیمار پایه‌ریزی می‌شود.
زمان مناسب ازسرگیری فعالیت‌های ورزشی یا تفریحی برای هر بیمار متفاوت با دیگری است و متخصص فیزیوتراپی زمانبندی را با توجه به شرایط خاص هر بیمار تعیین می‌کند.
آموزش فعالیت ویژه: بیمار با توجه به ضرورت‌های خاص حرفه یا ورزش مورد علاقه خود باید توانبخشی مضاعف و ورزش بعد ازتعویض زانو را نیز متناسب با شرایط کاری (مانند بالا و پایین رفتن از پلکان یا نردبان) یا ورزشی خود (مانند حرکت سوینگ ورزش گلف) انجام دهد و زانو را به شیوه‌ای ایمن به کار گیرد. متخصص فیزیوتراپی با در نظر گرفتن تمام نیازمندی‌ها برنامه توانبخشی را طراحی می‌کند.
